Δύσκολη οικονομική κατάσταση

Δε θα σας πω κάτι καινούργιο και ξέρω πως αυτό δεν είναι θέμα ψυχολόγου… Η οικονομική μας κατάσταση ως οικογένεια έχει δυσκολέψει πολύ. Το θέμα είναι πως τα παιδιά (12 και 8 ετών) έχουν συνηθίσει σε έναν τρόπο ζωής όχι βέβαια πλούσιο, αλλά χωρίς να στερούνται τίποτα. Είμαστε δυο δημόσιοι υπάλληλοι και οι αποδοχές μας έχουν μειωθεί αρκετά. Δεν ξέρω πώς να το χειριστώ γενικά και κυρίως έτσι ώστε να μην τρομοκρατήσω τα παιδιά, ούτε να τα κάνω να νιώσουν πολύ περιορισμένα.

Τ.

Σίγουρα η οικονομική κρίση που μαστίζει όλους μας δεν είναι θέμα ψυχολόγου, μια συζήτηση όμως σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης των παιδιών μέσα σ’ αυτή ίσως μπορέσει να βοηθήσει. Δεν θα ασχοληθώ με λοιπόν με τη γενικότερη πολιτική-οικονομική κατάσταση και το ρόλο που πρέπει ως πολίτες να παίξουμε μέσα σ’ αυτή, αλλά με το τι μπορεί να γίνει μέσα σε μια οικογένεια με δεδομένες  τις σημερινές συνθήκες. Δεν θα αναφερθώ επομένως σε λύσεις όπως η συμμετοχή σε αγωνιστικές κινητοποιήσεις, αν και μπορεί κι αυτή να έχει θετική ψυχολογική επίδραση.
Όλες οι καταστάσεις που μας επιβάλλονται έχουν ψυχολογικά δυο τρόπους αντιμετώπισης: ο ένας είναι να τις θεωρήσουμε προσωπική τραγωδία και ο άλλος να κάνουμε μεταβολές νοοτροπίας και πρακτικών συνθηκών ζωής έτσι ώστε να τις αντιμετωπίσουμε. Τα παιδιά θα αντιμετωπίσουν τις νέες οικονομικές συνθήκες με τον ίδιο τρόπο που θα τις αντιμετωπίσετε οι  γονείς. Αν εσείς είστε ψύχραιμοι και αποφασισμένοι να κάνετε πρακτικές μεταβολές ζωής με θετική διάθεση, το ίδιο θα γίνει και με τα παιδιά.
Εξηγήστε τους την κατάσταση με απλό τρόπο, χωρίς να δείχνετε τρόμο και άγχος (και κυρίως χωρίς να αισθάνεστε έτσι) και συζητήστε όλοι μαζί τρόπους με τους οποίους μπορείτε να περιορίσετε τα έξοδά σας ως οικογένεια και μάλιστα έτσι ώστε να …το διασκεδάζετε και λίγο, αν γίνεται. Αν οι περιορισμοί έχουν συζητηθεί και αποφασιστεί, τα παιδιά δεν διαμαρτύρονται αλλά αισθάνονται ενήλικα και υπεύθυνα. Κάποιες προτάσεις που ακολουθούν δεν είναι θέμα ψυχολογίας, απλώς μεταφέρω την εμπειρία μου από το χώρο των γνωστών μου και των πελατών μου. Μεγάλη σημασία έχει η νοοτροπία με την οποία τέτοιου είδους ρυθμίσεις θα προταθούν, θα  συζητηθούν και θα αποφασιστούν στην οικογένεια. Καλό είναι να υπάρχουν επόμενες οικογενειακές συζητήσεις αξιολόγησης ή πιθανής τροποποίησης των αποφάσεων.

• Μπορούν όλοι να βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού, έτσι ώστε να μη χρειάζεται οικιακή βοηθός. Μοιράστε αρμοδιότητες ανάλογα με τις ηλικίες και δεσμευτείτε όλοι να τηρηθούν. Κάποιες «βαριές» δουλειές μπορείτε να τις κάνετε όλοι μαζί ως οικογένεια, πχ. το πλύσιμο των χαλιών στο μπαλκόνι ή το καθάρισμα της αποθήκης.
• Περιορίστε τα περιττά έξοδα στο φαγητό. Τα σαλάμια, τα περίεργα τυριά, οι μαγιονέζες, τα πατατάκια κτλ. δεν είναι απαραίτητα και βλάπτουν την υγεία και τη σιλουέτα. Ας ξαναγυρίσουμε στα βασικά, ας περιορίσουμε στο ελάχιστο το delivery και ας ασχοληθούμε όλοι με την προετοιμασία του φαγητού. Πχ. τα παιδιά μπορούν μόνα τους να ετοιμάζουν τοστ για το βραδινό τους, αντί να παραγγέλνουν πίτσα ή να τα περιμένουν όλα από τη μαμά.
• Μην αγοράζετε ρούχα. Τα περισσότερα ρούχα τα αγοράζουμε όχι επειδή είναι απαραίτητα αλλά επειδή θέλουμε ποικιλία. Μια ανανέωση των ρούχων μπορεί να γίνει και στο σπίτι με πολύ απλά μέσα. Επίσης, το σύστημα των μαμάδων μας να δίνει η μια στην άλλη τα ρούχα των παιδιών της που μεγάλωσαν είναι πολύ αποτελεσματικό.
• Συμφωνήστε για το χαρτζιλίκι των παιδιών. Μπορούν να παίρνουν κολατσιό από το σπίτι αντί να αγοράζουν από το κυλικείο. (όπως κι εμείς οι μεγάλοι. Το ταπεράκι στο γραφείο είναι πολύ καλό σύστημα. Μια πελάτισσά μου υπολόγισε τι ξόδευε καθημερινά στο γραφείο σε καφέδες και αποφάσισε να παίρνει θερμός από το σπίτι). Όταν εργαζόμουν ως εκπαιδευτικός, μια καθηγήτρια οικιακής οικονομίας είχε περάσει στα παιδιά τη νοοτροπία του κολατσιού από το σπίτι για λόγους οικονομίας και υγείας και τα παιδιά είχαν ανταποκριθεί θαυμάσια. Μπορούν να ενθαρρυνθούν επίσης να κατασκευάζουν μόνα τους δωράκια για τους φίλους τους ή διακοσμητικά αντικείμενα για το δωμάτιό τους κτλ. Με τον τρόπο αυτό μπορεί ίσως να γίνει και μια μεταστροφή αξιών μέσα τους…
• Οι γιορτές και τα τραπέζια καλό είναι πάρουν άλλη μορφή. Μπορούμε να συναντιόμαστε με τους φίλους μας στα σπίτια και να περνάμε καλά χωρίς υπερβολές σε φαγητό ή ποτό. Θυμάμαι πως στα πολύ παιδικά μου χρόνια οι οικογένειες επισκέπτονταν η μια την άλλη στα σπίτια και να περνούσαμε το βράδυ όμορφα με πολύ απλά μέσα. Τα πάρτι των παιδιών είναι καιρός να χάσουν την προκατ και καταναλωτική τους μορφή. Μπορούμε να φτιάξουμε ένα γλυκό στο σπίτι, να βάλουμε μουσική, να διασκεδάσουμε και μετά να καθαρίσουμε το σπίτι όλοι μαζί.
• Τα εξωσχολικά μαθήματα των παιδιών είναι ένα άλλο έξοδο. Αν όμως ο γονέας κατέχει ένα θέμα, γονέας και παιδί θα μπορούσαν να δεσμευτούν με υπευθυνότητα να κάνουν μαθήματα σε τακτική βάση, τουλάχιστον στα χαμηλά επίπεδα. Μια πελάτισσά μου, καθηγήτρια Αγγλικών, αποφάσισε να διδάσκει η ίδια Αγγλικά στα παιδιά της, πράγμα που ως τώρα απέφευγε για παιδαγωγικούς λόγους. Χρειάστηκε όμως να γίνει σοβαρή οικογενειακή συζήτηση μετά από την οποία δεσμεύτηκαν όλοι στη νέα κατάσταση. Η ανταλλαγή μαθημάτων ή άλλων υπηρεσιών είναι επίσης πολύ καλή λύση. Μια φυσιοθεραπεύτρια ανταλλάσει τις υπηρεσίες της σε μια εκπαιδευτικό με το ιδιαίτερο μάθημα του γιου της. Κάποιες οικογένειες συνεργάζονται για να προσέχουν τα παιδιά τους.

Οι παραπάνω προτάσεις αποτελούν εκφάνσεις διαφορετικής νοοτροπίας. Αυτό που κυρίως πρέπει να δουλευτεί μέσα σε μια οικογένεια είναι η ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας. Σε πολλές οικογένειες το χρήμα έχει φτάσει να αποτελεί υποκατάστατο των ουσιαστικών σχέσεων και τα παιδιά αξιολογούν την αγάπη των οικείων τους με βάση τα καταναλωτικά αγαθά που τους προσφέρουν. Πχ. ο παππούς με αγαπά γιατί μου δίνει μεγάλο χαρτζιλίκι. Επιπλέον, το χρήμα συχνά καλύπτει ανασφάλειες και ψυχολογικά προβλήματα ή λειτουργεί ως εξωτερικό κίνητρο. Πχ. είμαι ανώτερος επειδή φοράω μάρκες, δίνω επιπλέον χαρτζιλίκι για να ηρεμήσω τις εκρήξεις ενός ατίθασου εφήβου ή του τάζω καινούργιο κινητό για να τα καταφέρει στο σχολείο.
Αν οι οικογενειακές σχέσεις είναι ουσιαστικές και τα άτομα ψυχολογικά ισορροπημένα, ο περιορισμός των καταναλωτικών αγαθών δεν θα φανεί ιδιαίτερα βαρύς.
Κι ένα σχετικό χιουμοριστικό στιγμιότυπο, όπως το περιέγραψε μια πελάτισσά μου: Οι γονείς προσπαθούν να μεταβάλουν τη νοοτροπία του έφηβου γιου τους σχετικά με τα καταναλωτικά αγαθά, κάνοντας μια έντονη συζήτηση. Το ίδιο βράδυ η μητέρα ρώτησε τον μικρό γιο της οικογένειας (5 ετών) τι προτιμά να του βάλει στο καλαθάκι του για να φάει την άλλη μέρα στο νηπιαγωγείο. Εκείνος απάντησε: «Μαμά, ό,τι υπάρχει, γιατί έχουμε οικονομική κρίση»!
Κατερίνα