Το στερεότυπο της απόκτησης παιδιού

Είμαι 34 χρονών και έχω μια σχέση πολλά χρόνια. Ετοιμαζόμαστε για γάμο και τελευταία ο σύντροφός μου μου μιλάει για παιδί. Αυτό που με ανησυχεί είναι ότι η ιδέα του να κάνω παιδί με τρομάζει σε σημείο που χάνω τον ύπνο μου. Επίσης παίρνω αντισυλληπτικά χάπια για να μην μείνω έγκυος. Η σχέση μου με τα παιδιά δεν είναι και η καλύτερη. Ποτέ δεν ξετρελάθηκα με κάποιο μωράκι ώστε να θέλω να το πάρω αγκαλιά. Προσπαθώ να καταλάβω πού οφείλεται και υποθέτω στην εξαρτημένη σχέση που είχα με την μητέρα μου και που μου δημιούργησε πολλά προβλήματα αυτό επισκέψεις σε ψυχολόγο κτλ..Όλα αυτά με πνίγουν γιατί όλοι οι άλλοι δεν θα το θεωρούν φυσιολογικό και φυσικά δεν το έχω πει πουθενά. Το εκμυστηρεύτηκα στον σύντροφό μου και με κατάλαβε και μου είπε πως θα το ξεπεράσουμε όταν ζήσουμε μαζί προσπαθεί να με δελεάσει για μωράκι. Δεν θέλω να τον απογοητεύσω, όμως είναι κάτι που δεν θέλω να μου συμβεί! Έπειτα κοιτάζω γύρω που όλοι έκαναν οικογένεια και φοβάμαι πως θα μείνω μόνη κάποια μέρα. Νιώθω τόσο διαφορετική και με θλίβει πολύ αυτό..Υπάρχει περίπτωση να αλλάξει η επιθυμία μου αν μείνω μαζί του?

Σ.

 Όσο χαίρομαι όταν μια γυναίκα αισθάνεται την αυθεντική ανάγκη για παιδί και το επιδιώκει, άλλο τόσο χαίρομαι όταν μια γυναίκα  που ΔΕΝ αισθάνεται αυτή την ανάγκη έχει το θάρρος να διεκδικήσει τη διαφορετικότητα και να πάει κόντρα στα στερεότυπα.

Παραθέτω παρακάτω το κεφάλαιο TO BE OR NOT TO ΒΕ από το βιβλίο μου ΓΑΜΟΣ που θα εκδοθεί μελλοντικά, όπου αναλύω την άποψή μου για το θέμα των παιδιών.

Στη δική σου περίπτωση, είναι πολύ καλό που είπες την αλήθεια στο σύντροφό σου. Ναι, υπάρχει πιθανότητα η στενή συνάφεια μαζί του στο πλαίσιο του γάμου να σου γεννήσει στο μέλλον την επιθυμία για παιδί, μπορεί όμως και όχι. Εξάλλου είσαι νέα και έχεις μια δεκαετία μπροστά σου μέσα στην οποία πολλά μπορούν να αλλάξουν. Προτείνω να του δηλώσεις ρητά πως δεν του υπόσχεσαι τίποτα για παιδί και πως δεν πρόκειται να το κάνεις αν δεν το επιθυμείς. Αν δεν συμφωνεί με αυτό, προτιμότερο να μην παντρευτείτε ακόμα. Μην πέσεις θύμα οποιασδήποτε συναισθηματικής πίεσης, γιατί αυτό θα είναι σε βάρος όλων σας. Επίσης, αν ο σύντροφός σου δεχτεί να παντρευτείτε με τους όρους σου, θα πρέπει να δεχτεί και να παρουσιάζετε ένα κοινό μέτωπο σε συγγενείς και φίλους, γατί πολλοί «καλοθελητές» θα προσπαθήσουν να επέμβουν.

Όσο για το ότι φοβάσαι πως θα μείνεις μόνη, αυτό πρέπει να το ξεπεράσεις. Στην ουσία μόνοι είμαστε πάντα. Δεν σημαίνει πως αν έχεις σύζυγο και παιδιά θα έχεις υποχρεωτικά την καλύτερη σχέση μαζί τους στο μέλλον ώστε να έχεις πάντα ποιοτική συντροφιά. Αφού λες πως κοιτάς γύρω σου, θα έχεις δει όλες τις περιπτώσεις. Ο γάμος και το παιδί δεν σου εξασφαλίζει τη δια βίου παρέα και ακόμη κι αν αυτό συνέβαινε δεν το θεωρώ ικανό λόγο για τη σύναψη γάμου και την απόκτηση παιδιών. Αν χρειάζεσαι λοιπόν ψυχολογική στήριξη, νομίζω πως είναι πάνω σ’ αυτό το θέμα: Να μη φοβάσαι την πιθανή μελλοντική μοναξιά, αν προκύψει, ούτε την κοινωνική «διαφορετικότητα», ούτε να κάνεις υποχωρήσεις ζωής για να προστατευτείς από αυτές.

TO BE OR NOT TO BE?

Οι περισσότεροι άνθρωποι καθοδηγούνται από τα κοινωνικά στερεότυπα και δημιουργούν ως στόχο ζωής το πακέτο «γάμος+παιδιά». Το πακέτο αυτό συνοδεύεται από συγκεκριμένες «οδηγίες χρήσης» που αφορούν ηλικίες γάμου και  τεκνοποίησης, αριθμό και φύλο παιδιών, συναισθήματα που «πρέπει» να έχουμε για την κάθε κατάσταση και πολλές άλλες λεπτομέρειες.

Δεν είναι όμως όλοι οι άνθρωποι φτιαγμένοι γι’ αυτό το πακέτο. Υπάρχει χώρος στην κοινωνία μας γι’ αυτούς; Και, το κυριότερο, οι άνθρωποι αυτοί τολμούν να το συνειδητοποιήσουν και να υπερασπιστούν ένα διαφορετικό μοντέλο για τη δική τους ζωή;

Σίγουρα υπάρχουν και άτομα που διαθέτουν αυτό που ονομάζεται γονικό φίλτρο, αλλά και πάλι δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε κατά πόσο για τη διαμόρφωσή του έχουν λειτουργήσει τα στερεότυπα και κατά πόσο κάποιες ενστικτώδεις επιθυμίες. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, όσοι αισθάνονται την επιθυμία των παιδιών, δεν έχουν παρά να την επιδιώξουν.

Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που δεν έχουν αυτή την επιθυμία. Από αυτούς πάλι οι περισσότεροι υποκύπτουν στα στερεότυπα και αποκτούν παιδί. Και όταν θα βρεθούν με το παιδί, σίγουρα θα το αγαπήσουν και θα το φροντίσουν. Ποιος όμως μπορεί να εγγυηθεί πως τα κάθε είδους προβλήματα που δημιουργούνται μεταξύ γονέων και παιδιών δεν έχουν και κάποια ρίζα στην υποσυνείδητη αρχική επιθυμία κάποιων γονέων να ΜΗΝ αποκτήσουν παιδιά; Ελάχιστα είναι τα άτομα που δηλώνουν πως δεν επιθυμούν παιδί επειδή πραγματικά δεν νιώθουν αυτή την ανάγκη και ταυτόχρονα έχουν το θάρρος να πάνε κόντρα στο ρεύμα και να μην αποκτήσουν τελικά.

Οι λόγοι για τους οποίους κάποιος μπορεί να μη θέλει παιδί ποικίλλουν και μπορεί να είναι ιδεολογικοί, ψυχολογικοί ή πρακτικοί. Μπορεί να θέλει να ζει ελεύθερος και να έχει το χρόνο του και το χώρο του για τον εαυτό του, να επιθυμεί έναν τρόπο ζωής που δεν ταιριάζει με παιδιά, να μη θέλει να δεθεί οριστικά με κάποιον για το υπόλοιπο της ζωής του (η γονική σχέση είναι η μόνη που δεν καταργείται), να μην έχει υπομονή, να μην έχει την επιθυμία να μείνει οπωσδήποτε κάτι από αυτόν στον κόσμο όταν ο ίδιος εκλείψει, να μη θέλει να φέρει παιδιά σε έναν κόσμο που δεν του αρέσει κτλ. Μπορεί εξάλλου να έχει αρνητικές εμπειρίες από τα παιδικά του χρόνια ή άλλους ψυχολογικούς λόγους.

Πολλές γυναίκες βασανίζονται από το ερώτημα αν υπάρχει το λεγόμενο μητρικό φίλτρο. Αρκεί μια γυναίκα να κρατήσει στα χέρια της το παιδί που γέννησε για να αναπτυχθούν αυτόματα όλα αυτά τα υπέροχα μητρικά συναισθήματα που περιγράφουν τα βιβλία και κάποιες γυναίκες πραγματικά τα νιώθουν; Η Simone de Beauvoir έγραψε πως γυναίκα και μητέρα δεν γεννιέσαι, γίνεσαι. Σε μικρότερες ηλικίες το πίστευα απόλυτα αυτό: Η κοινωνία μάς καλλιεργεί την επιθυμία της μητρότητας και στη συνέχεια η συνάφεια με το παιδί μάς κάνει να το αγαπήσουμε. Έχοντας δουλέψει όμως πολλά χρόνια με κάθε είδους ανθρώπους, έχω φτάσει να πιστεύω πως οι καταστάσεις είναι όσες και οι άνθρωποι.

Έχω συναντήσει γυναίκες να βιώνουν την απόλυτη έκσταση μόλις κρατούν στα χέρια τους το μωρό που γέννησαν, άλλες πάλι να αναπτύσσουν συναισθήματα σταδιακά. Υπάρχουν κοριτσάκια που παίζουν με τις ώρες τη μαμά στις κούκλες τους, που επιδιώκουν να παίζουν με τα μωρά που συναντούν και να κυλούν τα καροτσάκια τους. Αντίθετα, άλλα κοριτσάκια προτιμούν να παίζουν άλλα παιχνίδια και δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στα μωρά. Έχω συναντήσει γυναίκες να λατρεύουν από την πρώτη στιγμή το μωρό που υιοθέτησαν κι άλλες να περνούν ένα μεγάλο άγχος και να αμφιβάλλουν για την επιλογή τους, μέχρι να δώσουν στο μωρό μια θέση στη ζωή τους. Σε άλλες περιπτώσεις οι γυναίκες προσαρμόζονται εύκολα στο ρόλο της μητέρας και κάνουν με άνεση τις απαραίτητες ρυθμίσεις στη ζωή τους ώστε να ανταποκριθούν στους πολλαπλούς τους ρόλους. Αντίθετα, άλλες δυσκολεύονται πολύ και μπορεί να περάσουν φάση επιλόχειας κατάθλιψης, η οποία κατά την άποψή μου έχει πολύ μεγαλύτερη σχέση με την ψυχολογική κατάσταση, την επιθυμία και ετοιμότητα για μητρότητα όπως και την υποστήριξη από το στενό περιβάλλον παρά με τη διαταραχή των ορμονών.

Για τους άντρες τα πράγματα είναι διαφορετικά. Κάποιοι μπορεί να αποφεύγουν τα παιδιά για ιδεολογικούς ή ψυχολογικούς λόγους, άλλοι για τις ευθύνες και την οικονομική επιβάρυνση που θα έχουν. Η ζωή τους όμως δεν αλλάζει τόσο ριζικά όσο της γυναίκας με την απόκτηση ενός παιδιού, ενώ το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο γιατί το πακέτο «γάμος+παιδιά» λειτουργεί πολύ θετικά για την κοινωνική εικόνα ενός άντρα. Έτσι, συνήθως δεν προβληματίζονται όσο οι γυναίκες για το θέμα και επιδιώκουν τα δυο παιδιά που υπαγορεύουν τα κοινωνικά στερεότυπα. Επιπλέον τα ηλικιακά τους περιθώρια για τεκνοποίηση είναι πολύ ευρύτερα από αυτά των γυναικών, έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν το θέμα με πολύ λιγότερο άγχος.

Προσωπικά ανήκω στην κατηγορία των ελάχιστων γυναικών που δεν απόχτησαν παιδί από άποψη και δεν το έχω μετανιώσει. Είχα στα νεανικά μου χρόνια ακούσει  και υποστεί διάφορα για την επιλογή μου αυτή. Μέχρι που κάποιος ψυχολόγος στον οποίο πήγαινα ως νέα κοπέλα για προσωπική ανάπτυξη, μου είχε πει πως είμαι εγωίστρια και ευθυνόφοβη. Θέλω να ελπίζω πως από τότε τα πράγματα έχουν εξελιχθεί και πως καμιά γυναίκα, αν τολμήσει σήμερα να αντιτεθεί στο μητρικό στερεότυπο, δεν θα αντιμετωπίσει τέτοια κριτική από κάποιο συνάδελφό μου.

Να κάποια θέματα που πιστεύω πως ΔΕΝ πρέπει να αποτελούν λόγους απόκτησης παιδιών:

• Ικανοποίηση του κοινωνικού στερεοτύπου με βάση το οποίο κρίνεται η «αξία» μας. Το να ευχαριστήσουμε τους γονείς και τους συγγενείς μας εμπίπτει στην ίδια κατηγορία.
• Σύναψη γάμου. Ο γάμος είναι καλό να γίνεται από την επιθυμία δυο ανθρώπων να βαδίσουν μαζί στη ζωή, ανεξαρτήτως παιδιών.
• Σταθεροποίηση ή βελτίωση ενός προβληματικού γάμου. Αν ο γάμος δεν λειτουργεί ανάμεσα στο ζευγάρι, τα παιδιά περισσότερο αποτελούν εξιλαστήρια θύματα παρά συνδετικούς κρίκους.
• Να μείνει κάτι από μένα σ’ αυτόν τον κόσμο όταν εγώ εκλείψω. Καλό είναι να σηματοδοτούμε οι ίδιοι το πέρασμά μας από τη ζωή αυτή με τα έργα μας και με τη στάση μας. Αν φορτώσουμε τα απωθημένα μας στις πλάτες των παιδιών, τους αναθέτουμε ένα βαρύ φορτίο το οποίο κανονικά θα έπρεπε να φέρουμε οι ίδιοι.
• Να συμβάλλω στην κοινωνία ή αλλιώς επειδή «αυτός είναι ο προορισμός του ανθρώπου». Η κοινωνική συμβολή δεν γίνεται απλώς με την απόκτηση παιδιών αλλά με την απόκτηση παιδιών από τα άτομα που πραγματικά τα επιθυμούν έτσι ώστε να τα αναθρέψουν με αγάπη και υπευθυνότητα, οπότε να αποδοθούν αξιόλογα άτομα στην κοινωνία. Εξάλλου, συμβολή στην κοινωνία μπορεί να κάνει κάποιος με το έργο του και με τη στάση του, έστω κι αν δεν αποκτήσει παιδί.
• Επειδή τα χρόνια περνούν. Οι γονείς που είναι ανώριμοι για το ρόλο τους κατά κανόνα θα ταλαιπωρηθούν ταλαιπωρώντας συγχρόνως και τα παιδιά τους. Αν η ωριμότητα για τεκνοποίηση έρθει σε μια απαγορευτική ηλικία, το ζευγάρι μπορεί να υιοθετήσει ή απλώς να υποστηρίξει ένα παιδί, κάνοντας έτσι και μια σημαντική κοινωνική προσφορά.

Ο  μόνος λόγος για την απόκτηση παιδιών πρέπει να είναι η γνήσια και πέρα από στερεότυπα επιθυμία της δημιουργίας μιας νέας ζωής από τα μέλη του ζευγαριού. Αν το ζευγάρι είναι αγαπημένο, η δημιουργία αυτή μπορεί να γίνει ένα κοινό έργο ζωής που θα βαθύνει τη σχέση τους και θα οδηγήσει σε ισορροπημένα και ευτυχισμένα παιδιά.

Κλείνοντας, μεταφέρω την τρέχουσα κοινωνική άποψη περί μητρότητας. Όταν ήμουν παιδί, η γιαγιά μου αναφερόταν σε κάποια βασίλισσα που την έδιωξαν από το παλάτι επειδή δεν μπορούσε να κάνει παιδιά. Ο βασιλιάς βέβαια έμεινε στη θέση του, αμέτοχος προς το θέμα… Είχα αισθανθεί πολύ μεγάλο φόβο. Αν όταν μεγάλωνα δεν έκανα παιδιά, ποιος ξέρει τι με περίμενε! Εδώ διώχνουν ολόκληρη βασίλισσα, ποιος ξέρει τι κάνουν με τις άλλες γυναίκες που παρεμπιπτόντως δεν ζουν σε παλάτι αλλά σε κανονικό σπίτι…

Την ίδια άποψη σε παραλλαγή άκουσα πριν από λίγα χρόνια από μια αλλοδαπή οικιακή βοηθό: «Γυναίκα χωρίς παιδί είναι ένα τίποτα, ακόμα κι αν ξέρει πολλά γράμματα», μου δήλωσε ευθαρσώς. Η συγκεκριμένη γυναίκα είχε κοπιάσει πολύ να αναθρέψει μόνη της την κόρη της με τον καλύτερο τρόπο και είχε ξενιτευτεί για να δουλέψει και να τη σπουδάσει. Στη συνείδησή της όμως το έργο της ζωής της, το παιδί της, θα εκμηδενιζόταν αν για κάποιο λόγο δεν κατάφερνε ή δεν επιθυμούσε να εκπληρώσει το στερεότυπο της μητρότητας.