Επαγγελματικός προσανατολισμός

Είμαι 16 χρονών και πάω 1η λυκείου και εδώ και πολύ καιρό με απασχολεί το θέμα του επαγγέλματος που θέλω να κάνω στο μέλλον μου. Θέλω να ασχοληθώ με την ψυχολογία πάρα πολλά χρονιά τώρα, όμως πολλοί καθηγητές μου και φίλοι μου με επηρεάζουν αρνητικά λέγοντας πως αν ακολουθήσω αυτό το επάγγελμα θα μείνω τελείως άνεργη. Αυτή η σκέψη με θλίβει ιδιαίτερα και με έχει κάνει να σκέφτομαι να ασχοληθώ με την ψυχιατρική ή τη νοσηλευτική, όμως και σε αυτή την επιλογή βρίσκω εμπόδια! Για να πετύχω την ψυχιατρική πρέπει να πάρω την θετική κατεύθυνση (μαθηματικά,φυσική) και να γράψω κάπου 19.000 μόρια και πιο πάνω πράγμα που μου φαίνεται αδύνατον καθώς δεν είμαι καθόλου καλή σε αυτά τα μαθήματα! Ακόμη η νοσηλευτική δεν μου αρέσει και τόσο. Επίσης με το "νέο λύκειο" τα πράγματα μου φαίνονται ακόμη πιο δύσκολα...! Πραγματικά δεν ξέρω τι να επιλέξω.

Π.

Ως απάντηση, επισυνάπτω ένα απόσπασμα του βιβλίου μου ΕΠΙΛΕΓΩ ΣΩΣΤΑ ΤΙ ΘΑ ΣΠΟΥΔΑΣΩ; (Εκδόσεις Σαββάλα), όπου βρίσκονται οι απόψεις μου σχετικά με τα θέματα που με ρωτάς:

Αρχικά πρέπει να διευκρινιστεί πως κάθε σύμβουλος που ασκεί διαδικασίες Ε.Π. συνδυάζει τις γνώσεις του με την προσωπική του ιδεολογία. Σε όλα τα ανθρωποκεντρικά επαγγέλματα, η χρήση των γνώσεων και η εφαρμογή των διαδικασιών διυλίζονται από την προσωπικότητα και τις αξίες των ατόμων που τα ασκούν. Ο υποψήφιος και η οικογένειά του πρέπει να φροντίσουν να απευθυνθούν σε ειδικούς με τους οποίους δεν υπάρχει μεγάλη διάσταση στις απόψεις και στις αξίες.

 

Ο Ε.Π. αποτελεί κλάδο της Ψυχολογίας και μπορεί να λειτουργήσει πολύ ευρύτερα από την επιλογή σχολών και τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου. Είναι μια ευκαιρία για να αρχίσει ο έφηβος να γνωρίζει τον εαυτό του και η οικογένεια να συνειδητοποιήσει τις αρχές και τις αξίες με βάση τις οποίες λειτουργεί. Στοχεύει στη διερεύνηση της προσωπικότητας, των ενδιαφερόντων και των αξιών του εφήβου, αναζητώντας σπουδές που ταιριάζουν σε καθέναν  από τους τομείς αυτούς και βρίσκοντας το κοινό τους υποσύνολο. Στη συνέχεια επισημαίνονται επαγγέλματα και εξειδικεύσεις στα οποία οδηγεί ο κάθε επιλεγμένος κλάδος σπουδών. Έπεται η διαδικασία πληροφόρησης για τις σπουδές που έχουν επιλεγεί, με τη μελέτη των αναλυτικών προγραμμάτων των σχολών. Ο υποψήφιος ενθαρρύνεται να αναζητήσει ο ίδιος παραπάνω πληροφορίες με έρευνα στο διαδίκτυο, με επισκέψεις σε χώρους εργασίας και με συζητήσεις με ειδικούς.

 

Επισημαίνεται πως οι απόφοιτοι της ίδιας σχολής δεν ασκούν κατ’ ανάγκη το ίδιο επάγγελμα και πως οι σπουδές έχουν αξία αφ’ εαυτές, ακόμη κι αν δεν έχουν άμεσο επαγγελματικό αντίκρισμα. Οι γνώσεις και δεξιότητες που αποκτώνται κατά τη φοίτηση σε μια σχολή που ενδιαφέρει τον νέο θα μεταφερθούν και θα προσαρμοστούν σε οποιοδήποτε επάγγελμα αυτός βρεθεί να ασκεί στο μέλλον.

 

Είναι σκόπιμο να διευκρινιστεί τι ΔΕΝ είναι ο Ε.Π.:

 

•           Ο Ε.Π. δεν είναι απλώς πληροφόρηση. Την πληροφόρηση μπορεί να λάβει ο υποψήφιος με τη βοήθεια του διαδικτύου μόνος του ή σε συνεργασία με τους γονείς ή κάποιον καθηγητή του. Σε  μια σωστή διαδικασία ΕΠ η πληροφόρηση καταλαμβάνει μόνο ένα μέρος της όλης διαδικασίας και έπεται της ψυχολογικής διερεύνησης του υποψηφίου.

•           Ο Ε.Π. δεν ενημερώνει σχετικά με το επαγγελματικό μέλλον των σχολών. Η κατάσταση στην αγορά εργασίας μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς και είναι αδύνατο να γίνουν προβλέψεις. Κάποια δουλειά που έχει σήμερα επαγγελματική αποκατάσταση κανείς δεν ξέρει αν θα συνεχίσει να την έχει και μετά από 5-8 χρόνια που ο σημερινός μαθητής θα αρχίσει να αναζητά δουλειά και πολύ περισσότερο στα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Ακόμη όμως κι αν το επαγγελματικό μέλλον των σχολών μπορούσε να προβλεφθεί, δεν θα έπρεπε να αποτελεί το βασικό κριτήριο επιλογής. Σε μια δουλειά που δεν του ταιριάζει κάποιος είναι δύσκολο να σταδιοδρομήσει και αν αυτό γίνει θα είναι με μεγάλο ψυχολογικό κόστος.

•           Η διαδικασία Ε.Π. δεν αποτελεί πεδίο αντιπαραθέσεων μεταξύ του εφήβου και των γονέων του, όπου ο σύμβουλος παίζει το ρόλο του δικηγόρου. Πολλές φορές το ένα από τα δυο μέρη επιδιώκει να επιβάλει τις απόψεις του στο άλλο προσπαθώντας να προσεταιριστεί τον σύμβουλο. Η διαδικασία πρέπει να παραμένει επικεντρωμένη στον έφηβο και τα ευρήματα να ανακοινώνονται στους γονείς σε τελική οικογενειακή συνεδρία. Στη συνεδρία αυτή οι γονείς μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις και τις πιθανές αντιρρήσεις τους αλλά η τελική επιλογή ανήκει σον έφηβο, όπως και η ευθύνη που τη συνοδεύει.

•           Ο Ε.Π. δεν στηρίζεται στην επίδοση του υποψηφίου στα σχολικά μαθήματα, δηλαδή δεν είναι δεκτή η άποψη «είσαι κακός μαθητής, δεν είναι αυτή σχολή για σένα». Οι σχολικές δεξιότητες μιας δεδομένη χρονικής περιόδου δεν χαρακτηρίζουν το άτομο διά βίου. Αν βρεθούν οι σπουδές που του ταιριάζουν και ο μαθητής διαμορφώσει ισχυρό κίνητρο, μπορεί να μελετήσει και να αναπληρώσει τις ελλείψεις του στο επίπεδο που χρειάζεται για να ανταποκριθεί στις πανελλήνιες εξετάσεις. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση που το κίνητρο διαμορφώνεται αργά, έτσι ώστε δεν υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για να καλυφθούν οι ελλείψεις που μπορεί να έχουν συσσωρευτεί. Και σ’ αυτή την περίπτωση όμως, κανείς δεν μπορεί να ξέρει το επίπεδο των δεξιοτήτων που μπορεί να φτάσει σε κάποιον τομέα στο μέλλον ο σημερινός μαθητής, όταν δεν θα πιέζεται από τους στόχους και τους χρόνους των πανελληνίων εξετάσεων. 

•           Ο Ε.Π. δεν ασχολείται με το «κύρος» και το «όνομα» της σχολής και τη βαθμολογική κατανομή που τα συνοδεύει. Δεν ακολουθεί στερεοτυπικές απόψεις και δεν χαρακτηρίζει τις σχολές. Η οποιαδήποτε ανώτερη ή ανώτατη σχολή που ταιριάζει σε ένα νέο μπορεί να του δώσει μια καλή βάση γνώσεων και δεξιοτήτων. Εξαρτάται πλέον από τον ίδιο το κατά πόσο θα τις διευρύνει και θα τις αξιοποιήσει επαγγελματικά και η βέλτιστη αξιοποίηση γίνεται μόνο αν οι σπουδές του ταιριάζουν, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν με ενδιαφέρον και ενθουσιασμό.

•           Ο Ε.Π. δεν είναι συμπλήρωση τεστ από τα οποία προκύπτουν τυποποιημένα αποτελέσματα. Τα τεστ αποτελούν μέσο και όχι αυτοσκοπό. Χρησιμεύουν ως μέσα δομημένης συνέντευξης για να οργανώσουν και να διευκολύνουν τη συμβουλευτική διαδικασία εξοικονομώντας χρόνο. Κάθε παιδί αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση και δεν είναι σκόπιμο να ενταχτεί σε κάποια τυποποιημένη κατηγορία από κανένα τεστ. Τα τεστ προσωπικότητας, ενδιαφερόντων και αξιών χρησιμεύουν ως έναυσμα συμβουλευτικών συζητήσεων που μαζί με τις επιθυμίες του εφήβου και την πληροφόρηση που λαμβάνει οδηγούν στην επιλογή σχολών. Τα τεστ δεξιοτήτων δεν έχουν θέση στη διαδικασία αυτή.  Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι δεξιότητες μπορούν να μεταβληθούν ανάλογα με τα κίνητρα. Εξάλλου ο μαθητής έχει αξιολογηθεί επί πολλά χρόνια από το εκπαιδευτικό σύστημα και πέρα από κάθε τυποποιημένη αξιολόγηση γνωρίζει ο ίδιος σε ποιους τομείς είναι πραγματικά καλός και αποδίδει χωρίς μεγάλη προσπάθεια.